روان کاری در عملیات اکسپند

«آماد صنعت پترو آریا ASPA/ تجهیز صنعت فارس سابق TSF»/ (Lubrication in Tube Expanding Operations)/ روانکاری ابزار اکسپندر/ «روغن»

روان کاری در عملیات اکسپند چیست؟
(Lubrication in Tube Expanding Operations)

اکسپند کردن نوعی عملیات مهندسی و یک فرایند مهم، در صنایع مختلف و تجهیزاتی مانند مبدل‌های حرارتی، بویلرها و کندانسورها است که برای ایجاد اتصالات محکم و مقاوم بین تیوب و تیوب شیت استفاده می‌شود. عملیات اکسپند به واسطۀ انبساط لوله «اکسپند»، باید به نحوی صورت گیرد که هیچ گونه نشتی یا کاهش فشار سیالات در تیوب ها وجود نداشته باشد.
کیفیت عملیات اکسپند، تأثیر زیادی بر کیفیت و کارایی اتصالات دارد و روانکاری و خنک کاری در اکسپند، دو اصل جدا ناپذیر و لازم در این عملیات هستند.
روان کاری ابزار، درحقیقت استفاده از مواد و روشی است که سایش و اصطکاک ابزار و تجهیزات «به خصوص ابزار و تجهیزات فلزی» را به حداقل می رساند و به افزایش کاربرد و طول عمر ابزار بسیار کمک می کند.

ساده ترین روش روانکاری در عملیات اکسپند:
روش متداول و کارآمدی که در روانکاری ابزار اکسپندر درعملیات اکسپند، برای عملکرد روان ابزار به کار می رود، استفاده ازروغن موتور یا روغن صنعتی 10 است. روشی کم هزینه، آسان و سریع که از قفل شدن ابزاردر حین کار و پایین آمدن عملکرد و شکستن آن، جلوگیری می کند و سرعت عمل اپراتور را بالا می برد. روان کاری عمدتا به روغن مربوط می شود و از مبحث خنک کاری ابزار جدا است.

    
چرا روان کاری لازم است؟
تراشه، پلیسه، اضافات و موادی که بر روی ابزار ایجاد سطح می کنند،در بخش های مختلف مانع چرخش روان رولرها و حرکت درست ابزار اکسپندر می شوند. در نتیجه، ابزار به درستی و راحتی در تیوب نمی چرخد وعملکرد درستی ندارد. این امر موجب سخت شدن کار، کچل کردن مندریل، سایش نامتقارن رولرها، قفل شدن ابزار، عملکرد نادرست و در نهایت پاره شدن تیوب و شکستن ابزارمی شود. 
 بنابراین لازم است تا ابتدا با مواد و روشی مناسب، ابزار را پاکسازی و روانکاری کنیم و سپس به سراغ ادامۀ عملیات اکسپند برویم.

نحوۀ انجام روانکاری در عملیات اکسپند:
در روانکاری نیز، مانند خنک کاری باید متناسب با حجم کار،همزمان از دو یا چند ابزار اکسپندر استفاده شود تا زمان کافی برای روان کاری و آماده کردن مجدد ابزار قبل، وجود داشته باشد. در غیر این صورت، زمان انجام کار دو چندان شده و عمر مفید ابزار به شدت کاهش می یابد.
انجام روانکاری در عملیات اکسپند نیز بسیار ساده است، به تناسب اندازۀ اکسپندرو حجم پروژه، یک ظرف روغن 10 با ترکیب ده درصد گازوئیل، «به جهت رقیق تر شدن روغن و نفوذ به تمام قسمت های ابزار»، در کنار خود قرار دهید و پس از انجام پنج تا ده اکسپند و خنک کاری ابزار، اکسپندر را به طور کامل در روغن قرار دهید تا روغن «واسکازیته شده به وسیلۀ گازوئیل» عملکرد ابزار را راحت و روان کند و پاکسازی نهایی ابزار صورت بگیرد.
نکتۀ بسیار مهم در روانکاری ابزار اکسپند، این است که بدانیم عملیات اکسپند دقیقا مربوط به چه تجهیز و با چه کاربردی است و باید از چه مواد و روشی، متناسب با کارکرد تجهیز بهره گرفت.
برای مثال، در فرایند پاکسازی و روانکاری آن دسته از مبدل یا ایرکولر هایی که مجاز به استفاده از روغن نیستند، فقط از بنزین برای شستشوی ابزار استفاده می شود.

انواع روان کننده های صنعتی:
برای استفاده کردن از مواد روان کننده در صنعت، ابتدا باید شناخت دقیقی از انواع روان کننده ها و کارایی آنها داشته باشیم و بدانیم دقیقا چه مواد و روشی برای روان کاری، مناسب چه پروژه و تجهیزاتی است. در ادامه انواع روان کننده های اصلی به اختصار معرفی می شوند اما حتما دقت داشته باشید که مواد مناسب با کار خود را بشناسید.

•   ترکیب شیمیایی هیدروکسید آمونیوم (NH₄OH)

•  روغن‌های پایه‌معدنی: مانند روغن‌های موتور یا روغن‌های هیدرولیک. برای مثال روغن هیدرولیک Mobil DTE 24  که خاصیت ضد سایش دارد و روغن‌های صنعتی با ویسکوزیته کم  که به کاهش اصطکاک و سایش کمک می کنند.

•  روانکارهای پایه ‌گیاهی: مانند روغن سویا یا روغن کتان.

•  ژل‌ها و گریس‌ها: انواع گریس‌ها ترکیبی از روغن‌های معدنی و مواد دیگر مانند صابون‌های پایه لیتیوم هستند که می‌توانند به عنوان یک لایه حفاظتی بین سطوح فلزی عمل کنند و تحمل بالایی در مقابل دمای بسیار بالا، فشار، ضربه و حرارت دارند. مانند Shell Gadus S2 V220 2 که نوعی گریس صنعتی با کارایی بالا، برای کاهش اصطکاک و محافظت در برابر سایش، دمای بالا و بار سنگین استفاده می‌شود. و یا Kluber Lub AMBLYGON TA 15/1 که یک گریس ویژه، با پایه هیدروکربنی و مولیبدیم دی‌ سولفید برای کاربردهای صنعتی با بار و استرس زیاد است.

• روان‌کننده‌های گازی هوا و بخار: این روان‌کننده‌ها تمیز و اغلب در صنایع غذایی و دارویی استفاده می‌شوند. مانند هلیم.

• روان‌کننده‌های مایع صابونی یا آب‌صابون: این نوع روان‌کننده‌ها اغلب در عملیات فلزکاری و ماشینکاری استفاده می‌شوند و می‌توانند به عنوان روان‌کننده مناسب در عملیات اکسپند هم مورد استفاده قرار بگیرند.

• روان‌کننده‌های دارای مواد افزودنی ضد زنگ و ضد سایش: این نوع روان‌کننده‌ها محتوای مواد افزودنی خاصی دارند که از تماس مستقیم و ایجاد زنگ در سطوح فلزی جلوگیری می‌کنند.

• روان‌کننده‌های گرافیتی یا مولیبدیم دی‌سولفید (MoS2): این مواد به عنوان روان‌کننده‌های جامد معروف‌اند و می‌توانند تحت شرایط فشار و حرارت بالا عملکرد خوبی داشته باشند.